Sociaal relationele waarde: vooraf bepaald of samen veranderen?

Bij sociaal relationele waarde is het in contact staan met externe en interne belanghebbenden wezenlijk. De UBUNTU levenshouding is cruciaal voor het opbouwen van business- en verdienmodellen die gericht zijn op toekomstbestendigheid. Een aardse leefomgeving die voor alle belanghebbenden duurzaam houdbaar is. Via zeven open vragen gaan we in dit artikel in op de sociaal relationele waarde. Over het aangaan van verbindingen met elkaar. In netwerken van mensen die een evenwichtige meervoudige waarde ontwikkeling dienen en leiden tot een meer dan gezond ondernemersklimaat.

1. Waar gaat het over?

De kern van sociaal relationele waarde is verbinding. Deze verbinding ontstaat door oog voor elkaars belangen te tonen en netwerken op te bouwen, die:

• de kracht en wijsheid die mensen in zich hebben wakker maken, aanmoedigen en stimuleren: de menselijke talentontwikkeling richten op het vermogen effectief samen te werken vanuit oog voor meervoudig belang;
• het lerend samenwerken centraal stellen, zodat collectieve intelligentie zich kan ontwikkelen: de intellectuele waarde opbouwen;
• werken aan de ontwikkeling van fysieke infrastructuren die multifunctioneel worden opgebouwd en dus meervoudige belangen dienen: de materiële waarde duurzaam vorm kunnen geven;
• gericht zijn op het benutten van onze aarde als een woon- en leefomgeving waar het op alle plaatsen aangenaam vertoeven is: de natuurlijke waarde dienen;
• zorgvuldig omgaan met het verdelen van middelen: de financiële waarde verdeling rechtvaardig houden en naar de toekomst houdbaar.

Het nemen van verantwoordelijkheid voor het geheel, is een essentieel uitgangspunt. De intentie van waaruit je verbindingen met netwerken van mensen aangaat, doet er toe. Het gericht zijn op een sterke balans in alle waarde-soorten is daarbij ons uitgangspunt. Het betekent dat je met je aandacht niet alleen stil staat bij het  eigen belang, maar altijd gericht bent op het ontwikkelen van situaties waar diep doorleefde win/win akkoorden de boventoon voeren.

2. Welk gedrag is er nu te zien?

In diverse groepen waarmee we werken is één van de eerste punten waar we deelnemers op attenderen: neem de persoonlijke keuzen die je maakt en de rol die je vanuit die keuzen vervult 100% serieus. Mensen geven zo graag op elkaar af, terwijl het van belang is je eigen taak en rol op te pakken. Oordelen kosten veel energie en leveren niets op. Door het wel te doen, creëer je van jezelf een boven de ander gestelde beterweter die vertelt wat de ander zoal moet doen om … aan wiens zielenheil tegemoet te komen? Met oordelen zet je je op afstand van de ander en daardoor neemt je positief opbouwende invloed in netwerken van mensen af.

Dit uit verbinding trekkend patroon zie je niet alleen op individueel niveau. Denk maar eens aan uitspraken als:

• ‘zij – uit die andere afdelingskoker – hebben gemakkelijk praten met hun goed verdiende verkoopprovisies’;
• ‘America first’;
• ‘ondanks hun armoede verdienen zij in ieder geval nog mee aan de markt die ik hier creëer’;
• ‘voor onze veiligheid bouwen we hekken en muren’;
• ‘dat landje met die waardevolle schatten en goedkope krachten, te mooi om niet te kopen en te ontginnen’.

Het zijn vergelijkingsmetaforen, waarbij de één zich afzet tegen de ander en/of boven de ander stelt. Daardoor ontstaat een houding van ‘wij’ versus ‘zij’.

3. Welke systeemkrachten houden dit gedrag overeind?

In ons eerste artikel in deze reeks over de zes waarde-soorten van het IIRC schreven we  over geld gedreven gedrag. Geld is een prachtig middel voor het onderling ruilen van dat wat echt van waarde is. Juist omdat het zo super handig is, willen we er steeds meer van hebben: het wordt een doel op zich. Rijk zijn, niets mis mee. Kijk maar naar een programma als ‘the Dragons’. Zij geven hun vermogen weer door om innovatieve ondernemers te stimuleren. Rijkdom wegsluizen voor en richten op het eigen, enkelvoudige gewin zorgt ervoor dat sociaal relationele verhoudingen onder druk komen te staan. Geldstromen in het verborgene onttrekken aan gezonde infrastructuren, natuuropbouw, hoogwaardige scholing, sociale cohesie verraadt andere intenties, waardoor ander taak- en rolvervullers minder goed uit de verf kunnen komen. Dat tast de sociaal relationele verbindingen aan.

Regelmatig wordt dit patroon  versterkt door stevig opgebouwde verticale machtsstructuren, die juridisch slim zijn opgezet. Positiemacht is een enorm verantwoordelijke rol. Daar waar je het verschil kunt maken door het nemen van beslissingen, is sociaal relationeel – verbindend – handelen misschien wel belangrijker dan in andere rollen.

Vanuit positionele sturingskracht ontstaan ook met enige regelmatig verdeel- en heerspatronen. Iedere groep in de organisatie krijgt taakstellingen mee – Key Performance Indicators – die waargemaakt moeten worden. Een vorm van delegeren, waarbij het ‘laat maar eens zien dat jij dat kunt’ centraal staat. Iedere functionele afdeling gaat vervolgens zijn uiterste best doen, vaak los van de ander, om dat te laten zien. Velen worden daar niet blij van en zoeken andere wegen.

4. Bestaat ander gedrag?

‘De Steck’ in Doetinchem  is een prachtige locatie waar start ups en innovatieve medewerkers van grote bedrijven samen in een aantrekkelijk verbouwd pand zitten. Dagelijks zijn er ontmoetingen en vullen deelnemers elkaar aan om het beste uit elkaar te halen.

Het Science park in Groningen of Brainport Eindhoven zijn gebieden waar overheid, organisatie en onderwijs elkaar volop weten te vinden en de wederzijdse waarde die partijen aan elkaar kunnen ontlenen ook daadwerkelijk naar boven tillen. Het industrieterrein de Kleefsewaard past ook in deze rij.

Heel anders dan functioneel hiërarchisch is ook een organisatie als Buurtzorg georganiseerd. Een platte organisatie met zelfsturende teams in de wijken. Professioneel teamwerk wordt gestimuleerd en gefaciliteerd. Beoordelingsvermogen ligt bij de basis: bij de professionals.

Gebiedscoöperaties laten, mede vanwege de aankomende omgevingswet, ook steeds duidelijker zien waartoe ze in staat zijn. Het zijn succesvolle sociaal relationele verbanden die vanuit het hart en met hart voor de maatschappij initiatieven realiseren, zoals bijvoorbeeld de coöperatie Bommelerwaar.

Kleiner, maar vanuit dezelfde intentie geboren, zijn de zonnepanelen op het dak van demontage- en revisiebedrijf Kleingunnewiek: voor eigen energieverbruik, maar ook voor de achterliggende wijk. Of, weer wat grootser, het bedrijf Eosta die de toeleverende boeren goed belonen en de bijdrage aan grondverbetering en vermindering waterverbruik zichtbaar maken voor de klant. Zo beken je kleur voor een systeem dat gebaseerd is op ‘ik ben, omdat wij zijn c.q. alles is!’

Op wereldschaal weerspiegelen de Verenigde Naties het verbindend vermogen. Een voor ons allen zichtbare en ook navolgbare plek die meervoudige belangen in ieder geval agendeert en met de 17 sustainable development goals beoogde effecten nastreeft, waar we samen onze tanden in kunnen zetten. Via het vetorecht is de positionele macht natuurlijk ook regelmatig aan zet: een systeemelement die regelmatig oud gedrag – eigen belang in plaats van meervoudig belang voorop – in stand houdt.

In al deze situaties worden de bijdragen die we samen kunnen leveren en de geïntegreerde keteneffecten die deze bijdragen hebben op het geheel centraal gesteld. Op die wijze ontstaan gemeenschappen waarin de verbinding sterk ervaren wordt.

5. Wat zijn de gemeenschappelijke kenmerken van dit gedrag?

Kenmerkende inzichten die passen bij bovenstaande voorbeelden zijn:

• Er wordt ruimte gecreëerd waarbinnen het sociaal relationele feest van verbinding zich kan afspelen. Heel fysiek, zoals een campus, maar ook via IT systemen die de samenwerking stimuleert. De deelnemers ervaren nabijheid en gezamenlijke betrokkenheid.
• Er is een vorm van toelatingsbeleid om in het netwerk te participeren. Het vereist een doordenken van de kernwaarde waaruit je wilt samenwerken; de waarde die je elkaar te bieden hebt en de effecten die je daarmee wilt realiseren voor de omgeving.
• Het gaat in de ondertoon niet over het maximaliseren van de geïsoleerde één op één handel of de één op meer handel – transactie georiënteerd: prijs * aantal * marge – maar over het tot ontwikkeling brengen van gedachtegoed dat gebaseerd is op: samen werken we aan de ontwikkeling van inhoud die per definitie meervoudige belangen dient.
• Er is ruimte voor kennisontwikkeling en wederzijdse ondersteuning. Door die ruimte blijft het spelenderwijs tot ontwikkeling brengen een dynamische geheel. Een mens raakt nooit uitontwikkeld. En door elkaar op te zoeken en een lerend leven te leiden, met oog en hart voor elkaars belangen, ontstaat positieve ontwikkeling.

6. Hoe stimuleren we dit gedrag?

Sociaal relationele waarde heeft de ontmoeting nodig, anders zou de vereniging stoppen en de familie uiteenvallen. Dergelijke op verbinding gerichte netwerken zitten dan ook nooit stil. Er zijn actieve stimuleringsprogramma’s. De houding is gericht op lerend samenleven.

Het vraagt om activerende organisatievormen! En bestuurlijk om een responsieve en faciliterende houding, gericht op het betrekken van en ruimte geven aan de deelnemers bij de opzet en de uitvoering.

Een meer centrale partij kan ook de regie nemen. Zo heeft een bedrijf als ASML een sterke groep van bedrijven en bedrijfjes om zich heen, die het innovatieve vermogen van dit grote bedrijf continu een impuls geven. De hechte sociaal relationele verbindingen versterken het intellectuele vermogen en creëren wereldwijd hoogwaardige materiële producten en diensten.

In het project SIKA (Stichting Industriële Kringen Achterhoek), waarin wij met de OK! methode een inhoudelijke bijdrage mogen leveren aan bedrijven om hun strategische focus te leggen op meervoudige waardeontwikkeling:

• coördineert de hogeschool van Arnhem en Nijmegen het project;
• levert de hogeschool van Arnhem en Nijmegen zowel  adviseurs als studenten voor de realisatie van projecten die gericht zijn op het verbeteren van de meervoudige waarde balans van zowel de industrieterreinen als de individuele bedrijven en via deze dus ook het gebied;
• faciliteren gemeentes en provincie actief en toezichthoudend de ontwikkeling.

Op deze wijze ontstaan verbindingen waar de mens, de organisatie, de regio en de gehele maatschappij mee gediend zijn.

7. Dient dit alles dan de meervoudige waarde-balans?

Bij alle waarde-soorten is het van belang de onderliggende intentie te onderzoeken, ook bij sociaal relationele waarde. Er is een intrinsiek willen nodig om in de strategische focus rekening te houden met de effecten die het eigen gedrag bij de ander kan veroorzaken. Ondernemerszin is een hoog goed. Het houdt de samenleving levendig en het leidt ook tot uitdagend werk. Primaire processen ook, die we als nuttig ervaren en waar we samen baat bij hebben. Door strategieën te ontwikkelen die de meervoudige waarde balans dienen – mens, relatie, intellectualiteit, materialiteit, natuur, financiën vanuit intern en extern perspectief in balans – creëren ondernemingen een gezonde basis voor zowel hun eigen toekomst als ook voor de maatschappij. De sociaal relationele veranderkracht van netwerken van mensen die deze meervoudige waarde balans verbindend en organiserend tot tand kunnen brengen, is hiertoe een belangrijke succesfactor.

Lees hier al onze artikelen over toekomstbestendig ondernemen.

Auteurs: Rob Westerdijk en Roel Riepma